Το κτύπημα της καμπάνας το πρωί της 15η Αυγούστου οδηγεί τους πιστούς στην εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, που υπάρχει σχεδόν σε κάθε χωριό και γωνιά της χώρας και φυσικά και της Ηπείρου. Είναι η μεγάλη θεομητορική γιορτή της χριστιανοσύνης που έχει ονομαστεί και Πάσχα του καλοκαιριού, η οποία σηματοδοτεί και το τέλος της καλοκαιρινής περιόδου.
στην είσοδο του οροπεδίου της Κωστηλάτας, όπου χρειάζεται να περπατήσουν 40 λεπτά με τα πόδια. Όταν τελειώσει η θεία λειτουργία, ξεκινάει η λιτάνευση της εικόνας από το ξωκλήσι μέχρι την πλατεία των Θεοδώριανων.
Καθ' όλη την διάρκεια της διαδρομής, οι καμπάνες δεν σταματούν να χτυπούν χαρμόσυνα. Όταν η εικόνα φτάσει στο προαύλιο του ενοριακού Ναού του Αη-Γιώργη, γίνεται δέηση και ακολουθεί το προσκύνημα. Στο κεφαλοχώρι των Τζουμέρκων που το χειμώνα ερημώνει για τον Αύγουστο γίνεται το μεγαλύτερο αντάμωμα για το ιστορικό τους, όπως λένε, πανηγύρι της Παναγιάς.
Στην Ήπειρο, υπάρχουν εκατοντάδες ιεροί ναοί αφιερωμένοι στην Παναγία, γεγονός που καταδεικνύει πως οι Ηπειρώτες, που βίωσαν σκλαβιά και ξενιτιά, στήριξαν τις ελπίδες στη Θεοτόκο, την οποία και επικαλούνται σε όλες τις δύσκολες στιγμές.
Στην Κωστηλάτα στα Θεοδώριανα Άρτας, ανήμερα της γιορτής συγκεντρώνονται όλοι οι κάτοικοι στην πλατεία για να χορέψουν τον παραδοσιακό «διπλοκάγκελο». Τα χέρια δεμένα σταυρωτά, στην πρώτη σειρά οι γυναίκες και πίσω τους οι άνδρες, ενώ με μία φωνή τραγουδούν και χορεύουν, «ψηλά στην Κωστηλάτα».
Όπως έχει δηλώσει στο ΑΠΕ –ΜΠΕ ο Δημήτρης Τεριούλης Πρόεδρος του Συλλόγου «οι Ορεινοί», η «Κωστηλάτα», είναι το τραγούδι που εμπνεύστηκαν οι Θεοδωριανοί, όταν μετά από ένοπλη εξέγερση που συμμετείχαν και τα γυναικόπαιδα με πέτρες και ξύλα, ξαναπήραν τη γη τους, που οι Τούρκοι φεύγοντας το 1883, πούλησαν σε τσιφλικάδες.
Ο Επιτάφιος της Παναγίας
Επίσης στους πρόποδες του λόφου του Πέτα, στη θέση Ζερμή, απέναντι από την πόλη της Άρτας, στο γυναικείο Μοναστήρι του Θεοτόκου, ο επιτάφιος της Θεοτόκου αποτελεί ένα ιδιαίτερο έθιμο, το οποίο το συναντάμε σε λίγες ακόμη περιοχές όπως στην Τ.Κ. Ελάφου Δήμου Δωδώνης. Στη Ζερμή την παραμονή της Κοιμήσεως, μετά την πρωινή ακολουθία οι τρεις μοναχές μαζί με γυναίκες από την περιοχή στολίζουν το χρυσοκεντημένο επιτάφιο της Παναγίας, ενώ στην Έλαφο περιτυλίγουν το Ναό με κερί και περιφέρουν τον επιτάφιο.
Όπως αναφέρει μία μοναχή του γυναικείου Μοναστηριού στον λόγο Πέτα, στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο πνευματικός της Μονής το 1980 έφερε από την Ιερουσαλήμ τα «εγκώμια» της Θεοτόκου και από τότε την παραμονή της μεγάλης εορτής γίνεται περιφορά του επιταφίου της Κοιμήσεως. Στις 8:30 το βράδυ της 14ης Αυγούστου, μετά το τέλος του εσπερινού, πλήθος κόσμου φτάνει στη Μονή για να παρακολουθήσουν την περιφορά του επιταφίου, που γίνεται τρεις φορές γύρω από τον ναό του μοναστηριού. Μοναχές, ψάλτες και πιστοί ψάλλουν εγκώμια της Παναγίας μέσα σε ατμόσφαιρα κατάνυξης.